Als motto voor de Duitse uitgave die in 1995 verschenen is, koos de uitgever Götz Rehn een passage uit het begin van de tweede verhandeling in dit boekje: Gezien de grote veranderingen die we tegemoet gaan, kan men niet genoeg fantasie ontwikkelen bij het ontwerpen van nieuwe denkmodellen, waar misschien maar al te gauw een dringende behoefte aan zal zijn.
Het
mocht nu iedereen wel overduidelijk geworden zijn, die ook maar een beetje de
wereldsituatie in de laatste tijd heeft gevolgd, dat deze voorspelde behoefte
aan nieuwe denkmodellen al geruime tijd is aangetreden. De brandende vraag is nu
echter niet alleen of er mensen te vinden zijn die naast de nodige scherpzin
ook de goede denkwil kunnen opbrengen om de onderstaande denkmodellen te doorgronden
en in het leven te roepen, maar ook of het überhaupt zal lukken om deze nieuwe
denkmodellen zodanig naar buiten te brengen, zodat potentieel belangstellenden
er zich mee kunnen verbinden. Immers, naar de vorige uitgave in dit verband De rechtvaardige prijs – wereldeconomie alssociale organica uit 1994, die ook in 2001 in het Engels onder de titel The Just Price – World Economy as Social
Organics in Canada, Amerika en Canada werd gepresenteerd, kraaide geen
haan.
Om nu
hierin de nodige verandering te brengen, heeft het Willehalm Instituut ervoor
gekozen om deze twee sociaalorganische publicaties, samen met Willem van Oranje, Parzival en de Graal
van Werner Greub en De Gouden Tip - De verstrengeling van boven- en onderwereld van
Slobodan R. Mitric op de viering van Sint Willehalmsdag op 28 mei 2009 in de
Amstelkerk in Amsterdam als een nieuw beschavingsoffensief te lanceren en wel in
het teken van: “De Nieuwe Stelling van Amsterdam” (zie aanhangsel). In
het Postscriptum van mijn nawoord “Het nieuwe koningschap – bijdrage aan demodernisering van de monarchie” in Werner Greubs voorgenoemd graalboek werd
uiteengezet dat door de uitoefening van een nieuwe koninklijke kunst deze
Nieuwe Stelling op de vier door Rudolf Steiner (1861-1925) voor het eerst
geformuleerde hoekstenen, of “basiselementen van de sociale dynamiek” zoals de
wijlen Amsterdamse hoogleraar Prof. Dr. Brüll ze grotendeels in zijn boek De sociale impuls van de antroposofie [1] systematisch
weergeeft, neergezet kan worden. Grotendeels, omdat namelijk het vierde
basiselement in de overigens waardevolle chronologische presentatie van Dr.
Brüll niet compleet is. Zoals hij zelf in de inleiding toegeeft is hij er niet aan
toegekomen het begrip sociale organisme te behandelen. Dit heeft er toe geleid
dat hij de nieuwe denkwijze en taal die Rudolf Steiner, naar eigen zeggen, in
zijn cursus Wereldeconomie (1922) [2]
voor de driegeleding van het sociale organisme ontwikkeld heeft, niet in het
vierde basiselement, heeft opgenomen en evenmin de universele, sociaalorganische
betekenis (ondanks de nodige kinderziektes) toegelicht heeft van de
heroprichting van de Antroposofische Vereniging en haar onderzoeks- en
ontwikkelingscentrum het Goetheanum,
Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap door Rudolf Steiner en de zijnen tijdens
de zog. Kerstbijeenkomst 1923 in Zwitserland.
Vooral
de eerstgenoemde lacune van Brüll wordt nu door de vier volgende “schetsen”
zoals de auteur ze noemt, rijkelijk opgevuld in dienaard dat ze verdere
uitwerkingen zijn van het centrale element van de cursus Wereldeconomie van
Rudolf Steiner: de driegelede associatievorming i.v.m. een dynamische
geldordening tegen de achtergrond van een nieuw beschavingsprincipe. Daarbij
weet de auteur – een in de filosofie, kunstgeschiedenis en machinebouw
academisch geschoolde met ervaring als industrieel in het bedrijfsleven die
vanaf 1963 tot aan zijn dood in 1988 feitelijk
leider van de zog. Sociale Sectie van het Goetheanum was – ook het
tweede basiselement van de sociale dynamiek “De sociale hoofdwet” van een nog
stevigere grondslag te voorzien.
De
tweede lacune van Brüll, om de sociaalorganische betekenis van de statuten
(vroeger: principes) van de Antroposofische Vereniging niet toe te lichten als
een handvest voor een algemeen menselijke maatschappij op aarde, wordt naast De rechtvaardige prijs vooral door
Herbert Witzenmann opgevuld in Handvest der menselijkheid - Deprincipes van de Algemene Antroposofische Vereniging als levensgrondslag en scholingsweg en Vormgeven of beheren– Rudolf Steiner sociale organica / een nieuw beschavingsprincipe. In dit
laatste, de tweede zog. Sociaalesthetische studie in de reeks Studiemateriaal ter spiritualisering van het
beschavingsprincipe, nog geschreven tijdens de Koude Oorlog, vraagt de
auteur zich hypothetisch af op welke verschillende wijzen een bevolking zou
reageren ten opzichte van een dreigende atoomoorlog en op welke wijze een
dergelijke dreiging te voorkomen zou zijn. Zijn hier onmogelijke kort weer te
geven antwoord kan, gezien de zich almaar verslechterende wereldsituatie, nog
wel eens een zeer actuele, doortastende bijdrage kunnen vormen voor de opzet
van De Nieuwe Stelling van Amsterdam.[3]
Wil nu
dit beschavingsoffensief enige kans van slagen hebben, dat naast de twee reeds
genoemde hoekstenen “de sociologische grondwet” (de worsteling van de enkeling
in het verloop van de culturele ontwikkeling van de mensheid uit de
groepsverbanden om zijn individualiteit te ontwikkelen) en “het sociale
oerfenomeen” (wat gebeurt er wanneer twee mensen tegenover elkaar staan?) omvat,
dan dient dit offensief ook een onvooringenomen begrippensarsenaal en heldere taal
te hanteren die vrij algemeen toegankelijk is. Het zal de lezer echter al
meteen duidelijk worden, dat deze vier “schetsen” niet zomaar voor iedereen, en
welzeker niet in de eerste plaats voor “de gewone man op de straat” zijn
weggelegd, daar ze een behoorlijk portie scherpzin en goede denkwil, zoals ik
het al noemde, vereisen. Daar komt nog bij dat de enigszins ouderwets aandoende
schrijfstijl van Herbert Witzenmann met zijn soms ellenlange, moeilijke zinnen
ook nog vertaald moest worden in het Nederlands, een niet zo’n synthetische,
compacte taal als het Duits, en dus nog meer uithoudingsvermogen van de
welwillende lezer vraagt. Maar het is en blijft nu eenmaal Witzenmanns stijl om
niet te capituleren voor de huidige tendens om neerbuigend meer en meer te
populariseren, maar integendeel de lezer aanmoedigt zich als het ware in zijn
geest op te krikken ten einde zowel grotere en verre verbanden te overzien
alsook diepe inzichten in voor het huidige tijdsgewricht belangrijke thema’s te
verkrijgen, ja te veroveren. In die zin sluit ik mij aan bij de Duitse uitgever
en hoop niet alleen dat de lezer aangemoedigd wordt om op een nieuwe manier
over geld te denken, maar zich daardoor ook opgeroepen voelt om samen met
gelijkgezinden iets in de zin van een sociaalorganisch beschavingsoffensief te
ondernemen.
[1] Dieter Brüll, De
sociale impuls van de antroposofie, Zeist 1985 (ISBN 90-6328-259-2)
[2] Rudolf Steiner, Wereldeconomie
– 14 voordrachten en 6 vragenbeantwoordingen, Uitg. Hesperia, Rotterdam
1986 (ISBN 90-71505-01-4). In deze reeds lang uitverkocht Duits-Nederlandse
uitgave legt Rudolf Steiner in de eerste voordracht uit dat de vorm (niet de
inhoud op zich), waarin hij met zijn boek De
kernpunten van het sociale vraagstuk in 1919 voor het eerst in de
openbaarheid trad met de impuls voor de driegeleding van het sociale organisme
vanwege de veranderde omstandigheden niet meer actueel is en dat hij dus in
deze cursus een nieuwe benadering zou ontwikkelen: niets minder dan een
wereldeconomische wetenschap. De inleiding op de Nederlandse vertaling, die
begint met de zin “Dit meest occulte van Steiners boeken” is van de hand van
Prof. Dr. Brüll…Een heruitgave is naar verluidt gepland, maar laat op zich
wachten. Intussen wankelt de wereldeconomie op de rand van de afgrond. Update:
Een nieuwe uitgave is eindelijk in 2016 verschenen onder de titel Economie – De wereld als één economie. (Uitg. Nearchus, Assen)
[3] Dit project wil de inmiddels verouderde “Stelling van
Amsterdam”, een kring van in de 19de eeuw aangelegde
verdedigingswerken rondom de hoofdstad, een nieuwe bestemming aanbieden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten